کم شنوایی (Hearing Loss یا Hearing Impairment) به وضعیتی گفته می‌شود که فرد در شنیدن صداها در یک یا دو گوش مشکلاتی دارد — این مشکل ممکن است در دامنه‌های فرکانسی مختلف (صداهای بم، صداهای زیر) رخ دهد. کم شنوایی می‌تواند از ملایم تا شدید و عمیق باشد، و انواع مختلفی دارد مانند حسی-عصبی، انتقالی یا ترکیبی.
در کلینیک آشنا، صفحه اصلی بخش کم شنوایی یکی از عناوین منو است که نشان می‌دهد موضوع کم شنوایی یکی از مباحث اصلی خدمات شما است.
به طور خلاصه، کم شنوایی به این معناست که گوش یا سامانه شنوایی قادر نیست صدا را به خوبی دریافت، تقویت، پردازش یا انتقال دهد. این مشکل می‌تواند ناشی از آسیب به ساختارهای گوش خارجی، میانی، داخلی یا مسیرهای عصبی باشد.
انواع کم شنوایی
کم شنوایی را می‌توان از جهات مختلف دسته‌بندی کرد. در اینجا انواع رایج بیان می‌شود:
- کم شنوایی انتقالی (Conductive Hearing Loss)
در این حالت، مشکلی در مسیر انتقال صدا از محیط به گوش داخلی وجود دارد. مثلاً اشکال در پرده گوش، استخوانچه‌ها، مایع گوش میانی یا انسداد کانال گوش ممکن است باعث شود صدا به خوبی منتقل نشود، حتی اگر ساختار شنیداری داخلی سالم باشد. - کم شنوایی حسی-عصبی (Sensorineural Hearing Loss)
وقتی آسیب به حلزون گوش یا عصب شنوایی باشد، حتی اگر صدا به گوش داخلی برسد، سلول‌های شنوایی یا نورون‌های عصبی قادر به واکنش درست نیستند. این نوع یکی از انواع شایع‌تر است و معمولاً دائمی است. - کم شنوایی ترکیبی (Mixed Hearing Loss)
این حالت ترکیبی از کم شنوایی انتقالی و حسی‌عصبی است؛ هم بخش انتقال صدا آسیب دیده و هم بخش شنیداری داخلی. - کم شنوایی عصبی مرکزی (Central Hearing Loss)
در این نوع، مشکل در مراکز عصبی شنوایی در مغز یا مسیرهای عصبی پس از گوش داخلی وجود دارد؛ گوش ممکن است صدا را بشنود اما پردازش مرکزی دچار اختلال باشد. - کم شنوایی ناگهانی (Sudden Hearing Loss)
در برخی موارد، کم شنوایی ممکن است به‌طور ناگهانی و ظرف ساعات یا روزها ایجاد شود. این وضعیت نیاز به ارزیابی فوری دارد.
علل کم شنوایی
علل کم شنوایی می‌توانند زیاد و متنوع باشند؛ در زیر به برخی از علت‌های رایج اشاره می‌کنم:
- افزایش سن (Presbycusis): یکی از شایع‌ترین دلایل در سنین بالاتر است که با مرور زمان سلول‌های شنوایی ضعیف‌تر می‌شوند
- صداهای بلند و ناهنجار مکرر: قرارگیری مداوم در محیط‌های پر سر و صدا (موسیقی بلندی، ماشین‌آلات صنعتی) ممکن است آسیب ایجاد کند
- عوامل ژنتیکی: برخی افراد از بدو تولد کم شنوایی دارند یا به دلیل ارثی دچار آن می‌شوند
- عفونت‌ها و بیماری‌ها: بیماری‌هایی مانند مننژیت، اوریون، عفونت میانی مکرر گوش میانی می‌توانند باعث آسیب شنوایی شوند
- داروهای ادیو توکسیک (شنوایی‌زدا): بعضی داروها مانند برخی آنتی‌بیوتیک‌ها، دیورتیک‌ها یا داروهای شیمی‌درمانی می‌توانند آسیب به سلول‌های شنوایی برسانند
- ضربه فیزیکی یا فشار زیاد: ضربه به سر، انفجار یا افزایش فشار ناگهانی ممکن است به ساختارهای شنوایی آسیب بزند
- پلاک یا جرم گوش مزمن: انسداد کانال گوش با جرم یا پلاک ممکن است انتقال صدا را کاهش دهد
- موم گوش زیاد یا اشیاء خارجی: در کودکان، وارد شدن اجسام خارجی به داخل گوش یا جرم زیاد می‌تواند عامل کم شنوایی انتقالی باشد
- تومورها یا مشکلات ساختاری: رشد تومورها در مسیر شنوایی یا مشکلات مادرزادی ساختاری ممکن است سبب کم شنوایی شوند
در کلینیک آشنا، خدمات سنجش تخصصی شنوایی و ارزیابی قسمت‌های مختلف گوش ارائه می‌شود تا علت دقیق کم شنوایی تعیین شود.
شدت و طبقه‌بندی کم شنوایی
برای تعیین شدت کم شنوایی، معمولاً آستانه شنوایی در فرکانس‌های مختلف ارزیابی می‌شود و بر اساس آن سطح کم شنوایی تعیین می‌گردد. دسته‌بندی معمول بر پایه مقادیر دسی‌بل (dB HL) به این شکل است:
- کم شنوایی خفیف (Mild): آستانه بین حدود ۲۰ تا ۴۰ دسی‌بل
- کم شنوایی متوسط (Moderate): بین ۴۰ تا ۶۵ دسی‌بل
- کم شنوایی شدید (Severe): بین ۶۵ تا ۹۰ دسی‌بل
- کم شنوایی عمیق (Profound): بیش از ۹۰ دسی‌بل
در کم شنوایی خفیف، ممکن است فرد در شنیدن صداهای نرم یا در محیط‌های شلوغ مشکل داشته باشد، اما در کم شنوایی عمیق، بسیاری از اصوات گفتاری معمول ممکن است قابل شنیدن نباشند.
علائم و نشانه‌های کم شنوایی
تشخیص به‌موقع کم شنوایی نیاز به توجه به نشانه‌هایی دارد. برخی از علائم رایج عبارت‌اند از:
- درخواست مکرر برای تکرار حرف فرد مقابل
- افزایش صدای تلویزیون یا دستگاه صوتی
- مشکل در درک گفتار در محیط شلوغ یا زمانی که چند نفر صحبت می‌کنند
- احساس وزوز یا صدا در گوش (Tinnitus)
- دوری از مکالمه و گفتگو در جمع
- خستگی بیشتر هنگام تمرکز شنیداری
- عدم پاسخ به صداهای آرام
کلینیک آشنا در بخش پشتیبانی کاربران سمعک خود به نکاتی اشاره کرده است: افرادی که زودتر اقدام می‌کنند، موفق‌تر در استفاده مؤثر از سمعک می‌باشند.
عوارض و تأثیرات کم شنوایی بر زندگی
کم شنوایی اگر نادیده گرفته شود، تأثیرات منفی متعددی در زندگی فرد ایجاد می‌کند:
- کاهش کیفیت ارتباطات و روابط اجتماعی
فرد ممکن است از صحبت در جمع طفره رود، سوء‌تفاهم‌ها بیشتر شود و روابط او آسیب ببیند. - کاهش اعتماد به نفس و انزوا اجتماعی
نبود امکان شنیدن خوب می‌تواند منجر به احساس تنهایی یا جداافتادگی شود. - افزایش خستگی شناختی و شنیداری
تلاش بیشتر برای شنیدن باعث خستگی ذهنی و فیزیکی می‌شود. - تأثیر بر یادگیری زبان در کودکان
اگر در کودکی درمان نشود، ممکن است تأخیر زبانی، ضعف در مهارت‌های گفتار و نوشتار ایجاد شود. - اختلال در عملکرد شغلی و تحصیلی
در محیط کاری یا تحصیلی، فرد ممکن است نتواند در آموزش یا مکالمه شرکت کند. - رشد اختلالات شناختی و دمانس
برخی مطالعات نشان داده‌اند کم شنوایی ممکن است با خطر بالاتر زوال عقل ارتباط داشته باشد. - تشدید وزوز گوش
در برخی افراد کم شنوایی با وزوز همزمان دیده می‌شود که باعث ناراحتی بیشتر می‌شود.
تشخیص و ارزیابی در کلینیک آشنا
در کلینیک آشنا، ارزیابی تخصصی و جامع کم شنوایی انجام می‌شود. خدماتی که شاید در کلینیک شما قابل ارائه باشد:
- تجهیزات مدرن سنجش شنوایی
- آزمون ادیومتری تون خالص و گفتاری
- سنجش عملکرد گوش میانی (تمپانومتری، رفلکس)
- تست‌های تکمیلی مانند OAE، ABR
- معاینه فیزیکی کانال گوش برای تشخیص جرم یا انسداد
- مشاوره با کارشناس شنوایی‌شناسی برای تحلیل نتایج
با مجموعه خدمات «ارزیابی تخصصی شنوایی» که در کلینیک آشنا معرفی شده است، بیماران به تشخیص دقیق دست می‌یابند.
توجه به نتیجه ارزیابی و شناخت نوع کم شنوایی باعث می‌شود تجویز مناسب و مؤثری انجام شود.
درمان‌ها و گزینه‌های مداخله
درمان کم شنوایی بستگی به نوع، شدت، علت و شرایط فرد دارد. برخی گزینه‌های رایج عبارت‌اند از:
استفاده از سمعک
یکی از روش‌های مرسوم و مؤثر در جبران کم شنوایی، استفاده از سمعک است. سمعک کمک می‌کند صدا را تقویت کرده و ارتباط فرد را با محیط بهبود دهد. ویژگی‌های سمعک شامل:
- تقویت فرکانس‌های مختلف صوت
- سیستم‌های حذف نویز
- قابلیت اتصال بی‌سیم
- مدل‌های شارژی
- تنظیمات بهینه بر اساس آزمایش شنوایی
در کلینیک آشنا، خدمات تجویز و تنظیم سمعک ارائه می‌شود.
کاشت حلزون
در موارد بسیار شدید یا عمیق که سمعک پاسخ‌دهی کافی ندارد، کاشت حلزون (Cochlear Implant) ممکن است گزینه مناسب باشد. دستگاهی است که بخشی از سیستم الکترونیکی در داخل گوش داخلی کار گذاشته می‌شود و مستقیماً عصب شنوایی را تحریک می‌کند.
کمک‌های کمکی صوتی
در محیط‌هایی که سمعک به تنهایی کافی نیست، ممکن است استفاده از میکروفون‌های خارجی، سیستم‌های FM یا Roger یا تجهیزاتی مانند تقویت‌کننده‌های محیطی توصیه شود.
توانبخشی گفتار و شنیدار
پس از تجویز سمعک، برای بهبود مهارت شنیداری و گفتاری، ممکن است جلسات گفتاردرمانی یا تمرین‌های شنیداری به کار گرفته شوند.
کنترل و اصلاح عوامل زمینه‌ای
اگر کم شنوایی ناشی از جرم گوش، عفونت یا سایر مشکلات قابل درمان است، درمان پزشکی (تمیزکاری گوش، دارو، جراحی) ممکن است کمک کند. پس از رفع مشکل زمینه‌ای، استفاده از سمعک ممکن است کارآیی بهتری داشته باشد.
پیشگیری
اقدامات پیشگیرانه مانند محافظت از گوش در برابر صوت بلند، رعایت ایمنی صوتی، پرهیز از استفاده مکرر از هدفون با صدای بلند، کنترل بیماری‌های زمینه‌ای (مثلاً دیابت، فشار خون) می‌تواند از بروز یا تشدید کم شنوایی جلوگیری کند.
چگونه کلینیک آشنا به کمک فرد کم‌شنوا می‌آید؟
کلینیک آشنا با تجربه و تخصص در زمینه شنوایی و تجویز سمعک، می‌تواند خدمات کامل و همراهی مستمری را برای بیماران کم‌شنوا ارائه دهد:
- تشخیص دقیق و کامل
با استفاده از تجهیزات مدرن و تیم متخصص، علت، شدت و نوع کم شنوایی تعیین می‌شود. - مشاوره و توضیح وضعیت
به بیمار و خانواده او توضیح داده می‌شود که چه گزینه‌هایی وجود دارد، مزایا و محدودیت‌ها کدام‌اند، و چه انتظاری می‌توان داشت. - تجویز و تنظیم سمعک مناسب
با توجه به نتایج ارزیابی، مدل مناسب سمعک انتخاب شده و برنامه‌ریزی دقیق بر اساس منحنی شنوایی انجام می‌شود. - آموزش و پشتیبانی کاربر
نحوه استفاده، تغییر برنامه، نگهداری، تمیزکاری و روش عیب‌یابی به بیمار آموزش داده می‌شود. - پیگیری و تنظیمات مکرر
جلسات بازبینی برای اصلاح تنظیمات، بررسی عملکرد دستگاه و بازخورد کاربر اهمیت دارد. - خدمات پس از فروش و تعمیر
در صورت خرابی، تنظیمات جدید یا تعویض قطعات، کلینیک می‌تواند خدمات مناسبی ارائه دهد. - خدمات ویژه در منزل
در کلینیک آشنا گزینه «تجویز سمعک در منزل (آشناهوم)» نیز معرفی شده است، که راحتی برای کاربر فراهم می‌کند. - اطلاع‌رسانی و آموزش عمومی
با انتشار محتواهایی مانند این مقاله در سایت، مردم آگاهی بیشتری نسبت به شنیدن و کم شنوایی پیدا می‌کنند.
توصیه‌ها و راهنمایی برای افراد مشکوک به کم شنوایی
اگر فکر می‌کنید خودتان یا یکی از عزیزانتان علائم کم شنوایی دارد، این نکات می‌توانند مفید باشند:
- در اسرع وقت به کلینیک شنوایی‌سنجی مراجعه کنید.
- در محیطی آرام و با همراهی نزدیکان توضیح دهید چه علائمی تجربه کرده‌اید.
- در جلسه ارزیابی همکاری کنید و بازخورد دهید.
- انتظارات خود را با متخصص مطرح نمایید.
- پس از دریافت سمعک، به مدت زمان عادت دادن فرصت دهید.
- از خدمات پیگیری کلینیک بهره ببرید.
- نکات مراقبتی پیرامون گوش و دستگاه را جدی بگیرید.
- اگر فرصت مراجعه حضوری ندارید، از خدمات منزل کلینیک (آشناهوم) بهره ببرید.